امکان سنجی استقرار نظام پارلمانی در ایران

نظام های سیاسی مردم سالار در جهان به نظام های ریاستی، پارلمانی و مختلط تقسیم می شوند. نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران را می توان در زمره ی نظام های مختلط تلقی نمود؛ زیرا از یک سو، رئیس-جمهور مستقیماً توسط مردم انتخاب می شود و امکان انحلال مجلس شورای اسلامی وجود ندارد و از سوی دیگر، رئیس جمهور وزیران خود را برای گرفتن رأی اعتماد به مجلس معرفی می کند و رئیس جمهور و وزیران در برابر مجلس دارای مسئولیت سیاسی می باشند. اما چندی پیش، امکان تغییر نظام سیاسی ایران به نظام پارلمانی در بین مقامات رسمی کشور حرف و حدیث های زیادی را در پی داشت و بحث های زیادی را درباره ی قابلیت اجرایی کردن استقرار نظام پارلمانی در ایران بوجود آورد. نشان دادن ظرفیت ها و محدودیت های ساختار جمهوری اسلامی ایران برای تبدیل به نظام پارلمانی هدفی است که در پژوهش حاضر به آن پرداخته شده است. طرح بحث تغییر نظام جمهوری اسلامی ایران به نظام پارلمانی از سوی رهبری، اوصاف پارلمانی نظام جمهوری اسلامی ایران و امکان بازنگری در قانون اساسی از جمله ظرفیت های نظام جمهوری اسلامی ایران برای تبدیل به نظام پارلمانی می باشند. اما موانع بسیار جدی نیز بر سر راه تغییر نظام به پارلمانی وجود دارد که به نظر می رسد بر ظرفیت ها و استعدادهای نظام برای تغییر به نظام پارلمانی غلبه داشته و تغییر نظام بدون در نظر گرفتن این محدودیت‎ها و موانع جدی، معضلات قابل توجهی را برای جمهوری اسلامی ایران بوجود می آورد. فقدان احزاب سیاسی قدرتمند و نگاه بدبینانه ی مردم به فعالیت های حزبی، غیر قابل تغییر بودن اداره ی کشور با اتکاء به آرای عمومی (اصل 177 قانون اساسی) و تزاحم اشراف قانونی و معنوی ولایت فقیه با برتری مجلس شورای اسلامی از جمله موانع نظام جمهوری اسلامی ایران برای تبدیل به نظام پارلمانی می باشد. لذا به نظر می رسد در شرایط فعلی زمینه استقرار نظام پارلمانی در کشور فراهم نمی باشد.